ارائه ای از:

شرکت مهندسی تولیدات دامپروری و کشاورزی تلید توس تبار

مقدمه ای بر عارضه اسیدوز در ایران و روشهای مقابله با آن

عارضه اسیدوز حاد و تحت حاد:

هرچه میانگین تولید به ازای هر راس گاو شیری افزایش می یابد باتوجه به محدودیت گنجایش دستگاه گوارش تامین نیازهای تغذیه ای از منابع علوفه ای سخت تر شده و متخصصان تغذیه مجبورند از منابع فشرده تری نظیر اقلام موجود در کنسانتره استفاده نمایند که این منابع بدلیل تخمیر سریع در شکمبه موجب اسیدوز میشود که در این حالت استفاده از گلوکز کم شده و گلوکز به اسید لاکتیک تبدیل می شود یعنی بدلیل اسیدهای موجود در شکمبه باکتریهای مخمر گلوکز زیاد شده که موجب افزایش تولید پروپیونات نسبت به استات می شود.

 تولید بیشتر اسید پروپیونیک در شکمبه و کاهش اسید استیک و بدنبال آن کاهش درصد چربی شیر، سبب افزایش اسید موجود در شکمبه و کاهش قوام شکمبه و مدفوع می شود. همچنین اسید بالای خون سبب ترشح هیستامین و اندوتوکسینهای خون شده و لنگش تغذیه ای را در پی خواهد داشت که با توجه به شدت آن، به دو حالت حاد و تحت حاد تقسیم می شود اما استفاده از آلکالایزر و بافر از بروز اسیدوز به شدت جلوگیری می نماید

شناسایی اسیدوز در گله:

نشانه های اسیدوز حاد : از مشهودترین نشانه های آن مدفوع آبکی همراه با الیاف هضم نشده و کاهش شدید درصد چربی شیر و نهایتا تلف شدن دام است.

 نشانه های اسیدوز تحت حاد: در اسیدوز تحت حاد موارد زیر دیده می شوند. 

·        لنگشهای تغذیه ای

·        مصرف کمتر از حد انتظار ماده خشک در پیک شیردهی  

·        مصرف نا منظم یا قطع مصرف در جریان پیک تولید

·        نشخوار کنندگان ادرار قلیایی دارند اما در هنگام اسیدوز به علت وجود یون NH4+ ادرار اسیدی می شود.

·        کاهش درصد چربی شیر

·        نامتناسب بودن درصد پروتئین شیر

روشهای مقابله با اسیدوز:

به تناسب پرتولیدتر شدن دام ها اسیدوز تحت حاد در گله ها نیز به دلایل ذکر شده فوق رو به گسترش خواهد بود اما در این بین می توان با ارائه جیره هایی محاسبه شده برای افزایش قدرت خنثی سازی شکمبه در دام ها برنامه ریزی کرد. یعنی با بالانس نمودن میزان آنیونها و کاتیونهای جیره برای هر فرمول خاص به دام کمک کنیم تا با توان بیشتری با کاهش pH دستگاه گوارش و خون مقابله نماید برای حصول این مهم باید یا استفاده از اقلام طوری باشد که تفاوت کاتیون آنیون جیره حفظ شود و یا از افزودنیهایی استفاده شود که سطوح بالای کاتیون و آنیونهای بافری را دارا باشند.

تفاوت کاتیون و آنیون جیره های گاو شیری (DCAD) چیست و چگونه می توان آن را تغییر داد؟

 معیار اندازه گیری آن میلی اکی والان در 100 گرم یا در کیلوگرم است که حاصل تفاضل آنیونها از کاتیونها است یعنی با کسر کردن میزان کلر و گوگرد جیره از مجموع سدیم، منیزیم، پتاسیم و کلسیم برای شکمبه و سدیم و پتاسیم برای خون. حاصل این عمل ظرفیت بافری جیره را برای مقابله با آزاد شدن پروتونهای شکمبه و دستگاه گوارش نشان میدهد که استانداردهای تغذیه ای بین المللی نیز برای میزان آن ارائه شده است( DCAD کل جیره باید بین 35 تا 45 میلی اکی والان به ازای هر 100 گرم ماده خشک باشد تا مصرف ماده خشک و تولید شیر حداکثر شود) که در حالت استفاده از کنسانتره و بدون استفاده از آلکالایزر و بافر همواره کمتر از حد استاندارد خواهد بود. ضمناً برای افزایش DCAD درسیستم بافری خون باید میزان کلر و گوگرد جیره را کم کنیم از آنجایی که این دو عنصر در جیره به وفور یافت می شوند تنها راه افزایش DCAD صرفا افزایش سدیم و پتاسیم در غالب ترکیبات آلکالایزری و بافری است که یک ترکیب همگن و بالانس از این یونها مانند محصول آلکوباف میتواند به خوبی DCAD   جیره را افزایش داده و مقاومت دام را نسبت به مصرف مقادیر بالای کنسانتره افزایش دهد.

آلکالایزر چیست؟

مولکولهایی از عناصر کاتیونی (مهمترین آنها سدیم، منیزیم، پتاسیم و کلسیم می باشد) که در محیطهای آبی خاصیت قلیایی یا آلکالایزری داشته و توان جذب پروتونهای آزاد محیط را دارا می باشند، میتوانند میزان pH محیط را افزایش داده و به کاهش شدت اسیدی شکمبه و بدنبال آن پایداری محیط شکمبه کمک کنند.

بافر چیست؟

بافر ترکیب یکی از عناصر کاتیونی با یک آنیون بافری مثل استات، بی کربنات، کربنات و دی فسفات ها می باشد.

 بافرهای حقیقی متشکل از یک اسید ضعیف و نمک آن می باشند که در محیط آبی تا حدی از افزایش و کاهش اسیدیته جلوگیری می نماید مثلا در محیط شکمبه و در حالت اسیدوز سبب افزایش pH شکمبه و کاهش اسیدیته محیط خواهند شد.

تفاوت عملکرد آلکالایزرها و بافرها:

تفاوت آلکالایزرها و بافرها با توجه به وزن مولکولی ، قدرت عمل و محل عملشان در دستگاه گوارش نشخوارکنندگان است.

وزن مولکولی:

این فاکتور متاًثر از وزن عناصر و تعداد عنصر شرکت کننده در مولکول نهایی است که ساختارهای فضایی مولکولی خاصی به آلکالایزر یا بافر می دهد که نوع شرکت در واکنشهای شیمیایی در محیط آبی را تحت تاثیر قرار می دهد.

قدرت عمل:

 هر قلیا و هر بافری با توجه به خصوصیات الکترون دوستی عناصر شرکت کننده در ساختارش و متاثر از خصوصیات شیمیایی آن عنصر، دارای قدرتهای متفاوتی هستند.

 محل واکنش در دستگاه گوارش نشخوارکننده:

بعضی از بافرها و آلکالایزرها درون شکمبه و برخی دیگر در روده و سایر نقاط دستگاه گوارش تاًثیر گذار هستند و برخی دیگر از همه مهمتر بر سیستم بافری خون تاًثیر گذارند. یعنی انواع اینها فقط در قسمت های خاصی از دستگاه گوارش موثرند و استفاده از یک نوع نمی تواند بقیه دستگاه گوارش را پوشش دهد و فقط استفاده ترکیبی اثر بسیار عالی و بهینه ای دارد و میزان pH، نسبت استات به پروپیونات، هضم فیبر و نشاسته را در تمام دستگاه گوارش در حالت بهینه نگه می دارد.